Studija mode

Iva Milivojević-Jestratijević

ISBN: 9788683305612
Format: 24 cm
Broj strana: 328
Povez: Broš
Izdavač: Orion Art
Godina izdanja: 2011.
Oblast: Teorija savremene umetnosti, kritička teorija

Nema na zalihama

Znaci I značenja odevne prakse

Iako je do poslednje decenije dvadesetog veka sfera oblačenja posmatrana iz raznih jednodimenzionalnih perspektiva, sve brži razvoj studija kulture pomogao je u prevazilaženju svih grešaka ranijih pristupa ovoj zahtevnoj društvenoj i kulturalnoj praksi. Studije mode postale su jedan od integralnih podsistema savremenih studija kulture, što je bio značajan iskorak od klasičnih studija kostima kao kredibilnog elementa materijalne kulture (kako se posmatrao u etnološkim, antropološkim i istorijskim studijama), ka studijama oblačenja kao simboličkom tekstu, koji sada funkcioniše i kao znak društvenog ili ideološkog pripadanja, seksualnosti i izabranog stila života pored toga što je ranije bio trag/artefakt u dijahronom vremenu. Studije mode odeću određuju kao potencijalni tekst i sliku, ideološki znak, ali i kao predmet masovne potrošnje.
Reč moda potiče od latinske reci modus, koja između ostalog znači: cilj, merilo, način, oblik, sastav. Međutim, etimologija ove reči u konkretnom slučaju ne pomaže značajno u razumevanju same pojave. U najširem smislu moda bi mogla biti definisana kao opšti mehanizam koji deluje, kako ju je Valter Benjamin (Walter Benjamin) jednom davno odredio, kroz večni povratak novog. U tom smislu moglo bi se govoriti, kako je to opisao Dorfles, o raznim književnim ili filozofskim modama, ukoliko se moda shvati kao periodična promena ukusa.

Tokom poslednjih nekoliko decenija, u okviru savremenih studija kulture, interdisciplinarne studije mode imaju sve značajnije mesto. Uprkos demokratskoj realnosti sfere univerzalne odevne mode, odeveno telo nastavlja da intrigira, a konsekventno moda se posmatra kao reflex i simptom društva koje je i stvara. Analiza pojedinačnih manifestuma moda, pruža jasan uvid u postojeće sistemske, društvene i kulturne norme. Tako postaje i jasnija ravan na kojoj dolazi do nužnog prožimanja mode kao institucionalne i ekonomske aktivnosti, i odevne mode u smislu pojedinačne, intencionalne upotrebe materijalnih predmeta.

Svaka materijalna potrošnja nešto kulturno označava. Ukoliko ne više, njome se najpre
saopštava trenutno odabrani životni stil. Modni artikli biraju se zbog upotrebne vrednosti znaka, koja ih izdvaja iz mase drugih objekata potrošnje. U tom smislu, svako konzumiranje predmeta i slika mode, predstavlja oblik modne potrošnje, kao što i u svakom pojedinačnom stvaranju subjekta, kao identiteta date uloge, moda ima naročit značaj. To je svakako i osnovni razlog zbog kojeg modno konzumiranje ne može biti ekskluzivno ograničeno na modne poklonike i konkretne socio-ekonomske grupacije. Naprotiv, moda obuhvata raznovrsne segmente modne potrošnje, te u novim okolnostima postaje sveobuhvatan društveni fenomen.

U skladu sa tim širim određenjem mode koje proizlazi iz aktuelnih studija kulture, nastaju
i nove tenzije unutar aktuelne modne teorije. Tako se na primer, usled stvaranja globalnog sveta i standardizovane mode, svaki pojedinačni ulazak zapadnih brendova mode, unutar okvira nezapadnjačkih tržišta, potencijalno posmatra kao svojevrstan oblik neokolonijalnog pritiska.

Međutim, savremena moda ne bi trebala da bude razmatrana iz ugla novog oblika kulturnog imperijalizma, tim pre, što je u globalni proizvodno-potrošački sistem uključen praktično čitav svet. Uticaji nezapadnjačkih, lokalnih kultura, svojim inovativnim idejama uzurpiraju nekadašnji centar, pa modu, koja se policentrično i glokalno stvara, krase prevashodno heterogena obeležja.

Takođe, budući da nezapadnjačka produkcija trendova mode doživljava ekspanziju aktuelni sistem (post)mode počiva prevashodno na tenzijama između zapadnjačkih i nezapadnjačkih kultura. U skladu s time, vladavina stilskog eklekticizma u aktuelnoj modi, strateški se usklađuje sa njenim multikulturalnim okruženjem, kao i zahtevima svetskog tržišta za koje se moda stvara. Taj trend prati kako rastuću fragmentaciju savremenih društava, tako i kompleksne odnose među pojedinim društvenim grupama koji nastaju usled ekspanzije kontakata između različitih kultura.

Uprkos činjenici da moda u savremenom okruženju funkcioniše kao potentno sredstvo nove kulturne diferencijacije, njena retorička moć nosi i određena ograničenja. Modni znak jeste materijalni označitelj kulturnog identiteta, s obzirom da se pojedinci društveno zastupaju putem konstrukcije kulturnih tekstova za sebe, kao i za druge. Ipak, javno prezentovanje određenog identiteta nikad ne podrazumeva prezentovanje samo datog identiteta već i njegovih hibridnih, diskurzivno izvođenih odnosa sa drugim identitetima, u širokom dijapazonu od rasnih, etničkih, klasnih, generacijskih, do profesionalnih. Stoga se i svaka pojedinačna identifikacija javlja kao intertekstualni ishod, prostiranja datog identiteta u dijahroniji vremena. Svakako, to ne znači da se kulturalni identiteti izgrađuju jednostavnom upotrebom odgovarajuće odeće. Naprotiv, u okrilju njene fluidne prirode označavanja površine, spoljašnjeg, vidljivog, zbiva se složeni fenomen prikazivanja subjektivnosti, kroz različite prakse odevanja/razodevanja.
Iz tog razloga, sferu odevne mode nije pravilno posmatrati kao sferu površnog i zabavnog kostimiranja tela. Upravo suprotno! Sfera odevne mode, kao domen simboličke potrošnje, čini izvrsno polje analize načina na koje pojedinci, konzumaciju specifičnih kulturnih formi, stavljaju u službu ličnih ciljeva, želja i težnji, budući da se svaka pojedinačna identifikacija subjekta sa drugim stvarnim ili idealnim subjektom, zbiva u okvirima socijalnih konvencija sveta u kome pojedinac deluje. Pa iako se kompromisno ispoljavanje oznaka kulturalnih identiteta u modi, uvek odigrava u granicama dopuštenog i društveno prihvatljivog delovanja, ta činjenica svakako
ne umanjuje moć mode, da poput drugih vizuelnih medija kulture, u postojećim okvirima iskoristi pravo na kritičko, analitičko, proteorijsko promišljanje aktuelnih promena sveta. Naprotiv, aktuelne studije mode sasvim potvrđuju davno naznačenu verovatnoću, da spektakularizavana realnost sveta mode, ispod svoje svetlucave i zavodljive površine, nikad ne ostaje socijalno neutralna i značenjski prazna.